Zaciąganie kredytów i pożyczek to codzienność wielu konsumentów. Regulacje dotyczące tych umów nie są jednak wyłącznie sprawą banków czy firm pożyczkowych – chronią także prawa klienta. Podstawowym aktem prawnym w tym zakresie jest Ustawa o kredycie konsumenckim z dnia 12 maja 2011 r., wdrażająca do polskiego porządku prawnego przepisy unijne.
Celem ustawy jest zapewnienie przejrzystości rynku kredytów i pożyczek oraz ochrona konsumenta przed nadużyciami.
Co to jest kredyt konsumencki?
Przede wszystkim zgodnie z zapisami ustawy, za kredyt konsumencki uznaje się każdy kredyt lub pożyczkę udzieloną osobie fizycznej w celach niezwiązanych z działalnością gospodarczą czy zawodową, do kwoty 255 550 zł. Jest to o tyle istotne, że ustawa nakłada określone obowiązki na instytucje kredytowe, które dotyczą właśnie umów o kredyt konsumencki.
Umowami o kredyt konsumencki, niezależnie od ich nazwy są m.in.:
- kredyty gotówkowe,
- zakupy na raty,
- limity na kartach kredytowych,
- pożyczki w instytucjach pozabankowych.
Z ustawy wyłączono natomiast m.in. kredyty hipoteczne i leasing.
Obowiązki kredytodawców
Ustawa nakłada na banki i firmy pożyczkowe szereg obowiązków, które mają zapewnić konsumentowi pełną informację o ofercie i uczciwe warunki umowy. Celem ustawy jest zabezpieczenie konsumenta jako słabszej strony stosunku prawnego z przedsiębiorca, który zawodowo trudni się zawieraniem umów kredytu konsumenckiego. Najważniejsze z nich to:
- Rzetelna informacja przed zawarciem umowy – kredytodawca musi jasno określić wszystkie koszty związane z kredytem: oprocentowanie, prowizje, opłaty dodatkowe, ubezpieczenia itp.
- Wskazanie RRSO – rzeczywista roczna stopa oprocentowania pozwala porównać różne oferty i wybrać tę faktycznie najkorzystniejszą.
- Prawo do odstąpienia – konsument może odstąpić od umowy w terminie 14 dni od jej zawarcia, bez podania przyczyny. W takim przypadku oddaje wyłącznie kapitał oraz odsetki za okres korzystania z pieniędzy.
- Prawo wcześniejszej spłaty – kredytobiorca może spłacić kredyt przed terminem, a instytucja finansowa ma obowiązek proporcjonalnie obniżyć koszty.
Sankcja kredytu darmowego (SKD)
Jednym z najważniejszych narzędzi ochrony konsumenta przewidzianych w ustawie jest tzw. sankcja kredytu darmowego. Polega ona na tym, że w przypadku naruszenia przepisów przez kredytodawcę, konsument może zażądać, aby umowa kredytowa została „przekształcona” w kredyt darmowy – czyli taki, w którym zobowiązany jest zwrócić wyłącznie pożyczony kapitał, bez jakichkolwiek odsetek, prowizji czy innych kosztów.
Przykłady naruszeń uprawniających do skorzystania z SKD:
- brak wskazania w umowie wszystkich wymaganych elementów, np. całkowitej kwoty do spłaty, zasad obliczania RRSO czy harmonogramu spłat,
- zawarcie w umowie postanowień niezgodnych z ustawą,
- niedopełnienie obowiązków informacyjnych wobec konsumenta.
Konsument może skorzystać z sankcji w terminie 1 roku od wykonania umowy – czyli zgodnie z dominującą linią orzeczniczą od dnia, w którym kredyt został całkowicie spłacony. W praktyce oznacza to możliwość odzyskania nienależnie pobranych kosztów, co w przypadku drogich kredytów gotówkowych czy „chwilówek” bywa znaczną kwotą.
Dlaczego SKD ma znaczenie praktyczne?
Sankcja kredytu darmowego jest narzędziem, które równoważy pozycję konsumenta wobec instytucji finansowych. Dzięki niej banki i firmy pożyczkowe mają realny obowiązek rzetelnego informowania klientów i przestrzegania wymogów ustawy. W przeciwnym razie ryzykują utratę odsetek i prowizji.
Dla konsumentów SKD to często jedyna skuteczna droga do odzyskania pieniędzy pobranych niezgodnie z prawem. Co istotne, w sporach z instytucjami finansowymi sądy wielokrotnie stawały po stronie kredytobiorców, wskazując na konieczność rygorystycznego przestrzegania obowiązków ustawowych przez kredytodawców.
Podsumowanie
Ustawa o kredycie konsumenckim daje konsumentom szereg praw, które pozwalają chronić się przed nieuczciwymi praktykami instytucji pożyczkowych i ukrytymi kosztami. Najważniejszym mechanizmem jest sankcja kredytu darmowego, która może sprawić, że źle skonstruowana umowa staje się dla klienta praktycznie bezkosztowa.
Warto jednak pamiętać, że skuteczne powołanie się na SKD wymaga znajomości prawa, dokładnej analizy umowy i często sporu z profesjonalnym podmiotem, jakim jest bank czy firma pożyczkowa. Dlatego w takich sprawach najlepiej skorzystać z pomocy adwokata, który oceni sytuację i podejmie odpowiednie działania prawne w imieniu konsumenta.
Jeśli masz wątpliwości co do swojej umowy kredytowej lub chcesz sprawdzić, czy możesz skorzystać z sankcji kredytu darmowego, skontaktuj się z naszą Kancelarią. Pomożemy Ci przeanalizować umowę, wyjaśnimy Twoje prawa i wskażemy najkorzystniejsze rozwiązania.