Adwokat Łukaszewski
Prawo Karne

Dopuszczalna ilość alkoholu we krwi – aktualne normy

Prowadzenie pojazdu mechanicznego po spożyciu alkoholu stanowi niebezpieczeństwo dla samego kierowcy, jak również innych uczestników ruchu drogowego. Zdrowy rozsądek wskazuje zatem, iż kierowca, dla bezpieczeństwa własnego oraz innych uczestników ruchu drogowego, nie powinien wsiadać za kierownicę po spożyciu jakiejkolwiek ilości alkoholu. Oczywistym pozostaje, że nawet relatywnie niewielka dawka alkoholu negatywnie wpływa na reakcje organizmu, w konsekwencji zwiększając ryzyko wypadku w ruchu drogowym.

Chociaż negatywny wpływ alkoholu na bezpieczeństwo jest dość oczywisty, polskie prawo przewiduje normy wskazujące na dozwoloną i uznawaną na „bezpieczną” ilość alkoholu we krwi.

Czytając dalej, dowiesz się, jaka jest dopuszczalna przez prawo zawartość alkoholu we krwi oraz w wydychanym powietrzu oraz z jakimi konsekwencjami musi liczyć się kierowca, jeśli badania alkomatem podczas policyjnej kontroli wykażą obecność alkoholu.

Jaka jest dozwolona ilość alkoholu?

Zdarzają się sytuacje, w których pojawiają się wątpliwości co do tego, jaka jest dopuszczalna dawka alkoholu w Polsce oraz po jakim czasie po spożyciu np. jednego piwa czy lampki wina kierowca może bez obaw wsiąść za kierownicę. Przyjmuje się, iż ludzki organizm potrzebuje około 3 godzin na eliminację 30 g czystego alkoholu, a zatem dawki znajdującej się np. w 0,5l piwa.

Niezwykle trudno jest jednak jednoznacznie odpowiedzieć na powyższe, gdyż na eliminację alkoholu z organizmu wpływ ma wiele czynników, takich jak płeć czy waga danej osoby, a także ogólny stan zdrowia.

Wskazanie uniwersalnej „bezpiecznej” ilości spożytego alkoholu jest zatem w zasadzie niemożliwe, jednak możliwe jest ustalenie, jakie jest jego stężenie w organizmie kierowcy, a w konsekwencji ocenę, czy mieści się w dopuszczalnych przez ustawodawcę normach. O możliwości bezpiecznego prowadzenia pojazdu w takich sytuacjach zdecydować może jedynie badanie alkomatem, które pozwoli na ocenę ilości alkoholu w wydychanym powietrzu.

Jak badamy stężenie alkoholu w organizmie?

Jak zostało wspomniane powyżej, polskie prawo przewiduje normy dotyczące dopuszczalnej ilości alkoholu w organizmie kierowcy. Ocena powyższych może jednak nastręczać nieco trudności, ze względu na dwie odmienne i często, szczególnie w potocznym rozumieniu, zamiennie stosowane jednostki.

Stężenie alkoholu ocenić można na podstawie badania alkomatem i wówczas otrzymamy wynik odnoszący się do zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu i wyrażony w mg/l. Inną przyjętą jednostką są promile. Wówczas jednak wynik oznaczać będzie stężenie alkoholu we krwi kierowcy.

Powyższe rozróżnienie pozostaje niezwykle istotne, gdyż normy przewidziane przez prawo pozostają znacząco różne, w zależności od tego, czy badamy zawartość alkoholu we krwi, którą wyrażamy w promilach, czy też w wydychanym powietrzu, na podstawie wyniku wyrażonego w mg/l.

Dopuszczalne stężenie alkoholu według polskiego prawa

Dopuszczalna zawartość alkoholu w Polsce to 0,2 promila alkoholu we krwi lub 0,1 mg/l wydychanym powietrzu. Takie stężenie alkoholu uznane zostało przez ustawodawcę za umożliwiające prowadzenie pojazdu bez spowodowania zagrożenia dla bezpieczeństwa w ruchu drogowym.

Nie oznacza to jednak, że każdy przypadek, w którym zawartość alkoholu w organizmie kierowcy przekroczy powyższą wartość, zostanie zakwalifikowany jako przestępstwo. Odpowiedzialność karna za jazdę po spożyciu alkoholu zdefiniowana jest bowiem zarówno na gruncie Kodeksu karnego, jak i Kodeksu wykroczeń.

Powyższe rozróżnienie słusznie nakazuje uznać, iż ustawodawca przewidział w tej kwestii gradację odpowiedzialności, w zależności od tego, jakie stężenie alkoholu wykazało badanie kierowcy. Czyn polegający na kierowaniu pojazdem po spożyciu alkoholu może być zatem zakwalifikowany zarówno jako przestępstwo, jak i wykroczenie, w zależności od tego, o ile przekroczona została ustalona przez prawo dopuszczalna ilość alkoholu.

Kiedy jazda pod wpływem alkoholu jest przestępstwem?

Podstawę odpowiedzialności karnej za kierowanie pojazdem po spożyciu alkoholu stanowi art. 178a Kodeksu karnego, typizujący prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości. Ów „stan nietrzeźwości”, stanowiący okoliczność decydującą o zaistnieniu tego przestępstwa zdefiniowany jest z kolei w art. 115 § 16 Kodeksu karnego, jak również w art. 46 Ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.

Definicja legalna stanu nietrzeźwości wskazuje, iż występuje on wówczas, gdy zawartość alkoholu we krwi przekracza wartość 0,5 promila lub 0,25 mg/l w wydychanym powietrzu. Dopiero zatem wówczas, gdy badanie alkomatem lub badanie krwi kierowcy wykażą wartości wyższe niż wskazane powyżej, możemy mówić o popełnieniu przestępstwa.

Kiedy kierowca popełnia wykroczenie?

Kiedy poziom alkoholu we krwi lub w wydychanym powietrzu przekracza wartość dopuszczalną, jednak nie przekracza wskazanych powyżej wartości oznaczających stan nietrzeźwości, mówimy o „stanie po użyciu alkoholu”. Pojęcie to wprowadza ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, wskazując, iż zachodzi on wówczas, kiedy ilość alkoholu we krwi mieści się przedziale 0,2 do 0,5 promila, natomiast w wydychanym powietrzu wynosi od 0,1 do 0,25 mg/l.

Kierowca, który prowadzi pojazd po spożyciu alkoholu, jednak jego stężenie nie przekracza 0,25 mg/l lub 0,5 promila, nie popełnia przestępstwa, a „jedynie” wykroczenie stypizowane w art. 87 Kodeksu wykroczeń.

Co grozi za przestępstwo prowadzenia pojazdu pod wpływem alkoholu?

Za popełnienie przestępstwa, tj. prowadzenie samochodu, gdy poziom alkoholu w wydychanym powietrzu u kierowcy przekracza wartość 0,25 mg/l (lub odpowiednio 0,5 promila wykazane przez badanie krwi), kierowcy grozi grzywna, kara ograniczenia wolności lub kara pozbawienia wolności do lat 2. Ponadto, względem sprawcy przestępstwa z art. 178a § 1 Kodeksu karnego orzeka się również zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres nie krótszy niż 3 lata. Zakaz ten dotyczyć może zarówno pojazdów mechanicznych określonego rodzaju lub wszelkich pojazdów mechanicznych.

Jeśli natomiast kierowca dopuści się wskazanego przestępstwa ponownie, tj. po uprzednim prawomocnym skazaniu za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości lub w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Wówczas orzeka się względem sprawcy dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów.

Prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu – sankcje za wykroczenie

W przypadku popełnienia wykroczenia zagrożenie sankcją karną jest oczywiście nieco niższe. Za prowadzenie pojazdu mechanicznego przy zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu mieszczącej się w przedziale od 0,1 do 0,25 mg/l lub, odpowiednio, kiedy stężenie alkoholu we krwi wynosić od 0,2 do 0,5 promila alkoholu we krwi, kierowcy grozi kara grzywny w wysokości do 2500 złotych lub kara aresztu.

Podobnie jednak jak w przypadku popełnienia przestępstwa, poza karą grzywny, wówczas również orzeka się względem sprawcy zakaz prowadzenia pojazdów – w tym przypadku na okres od 6 miesięcy do 3 lat.

Zatrzymanie prawa jazdy

Należy pamiętać również, iż poza opisanymi wyżej konsekwencjami karnoprawnymi, w przypadku, w którym kierowca kieruje pojazdem w stanie nietrzeźwości lub w stanie po użyciu alkoholu, musi liczyć się również z zatrzymaniem jego prawa jazdy. Zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (art. 135 i następne), prawo jazdy takiego kierowcy zostaje obligatoryjnie zatrzymane przez Policję.

Powyższa czynność podlega zatwierdzeniu przez prokuratora lub sąd właściwy do rozpoznania sprawy poprzez wydanie zaskarżalnego postanowienia o zatrzymaniu prawa jazdy w terminie 14 dni.

Inne konsekwencje

Oprócz oczywistych sankcji karnych, orzekanych na podstawie przepisów Kodeksu karnego lub Kodeksu wykroczeń, niewiele mówi się o innych konsekwencjach jazdy pod wpływem alkoholu, w szczególności konsekwencjach finansowych.

Oprócz możliwej kary grzywny portfel kierowcy uszczupli także świadczenie pieniężne o orzeczone na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Maksymalna wysokość powyższego świadczenia to 60000 złotych, a minimalna orzeczona kwota różni się w zależności od przypisanego oskarżonemu czynu i wynosi ona 5000 złotych, w przypadku pierwszego skazania za przestępstwo kierowania pojazdem w stanie nietrzeźwości, lub aż 1000 złotych w przypadku ponownego skazania za ww. przestępstwo.

W przypadku popełnienia przestępstwa spowodowania katastrofy, wypadku lub sprowadzenia niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu w stanie nietrzeźwości, względem sprawcy orzeczona zostaje nawiązka na rzecz pokrzywdzonego lub, w przypadku jego śmierci, osób najbliższych. Jeśli natomiast ich ustalenie jest niemożliwe, nawiązkę orzeka się na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Minimalna wysokość nawiązki w tym przypadku wynosi 10000 złotych.

Konsekwencje cywilnoprawne

Należy pamiętać również, iż nietrzeźwy kierowca musi liczyć się również z konsekwencjami wynikającymi z przepisów prawa cywilnego. W sytuacji, kiedy kierowca spowoduje kolizję lub wypadek, a wynik na policyjnym alkomacie wskaże wartość wyższą niż dopuszczalna zawartość alkoholu, kierowcy „nie chroni” obowiązkowa polisa OC. Wówczas ubezpieczyciel może wystąpić z roszczeniem regresowym o zwrot kwoty wypłaconej poszkodowanemu.

Mówiąc prościej, powyższe oznacza brak odszkodowania, które „normalnie” wypłacone zostałoby z polisy OC sprawcy, a zatem konieczność samodzielnego naprawienia szkody powstałej w wyniku kolizji lub wypadku, spowodowanych pod spożyciu alkoholu.