Prawo Karne

Stalking – czym jest i jak się przed nim chronić?

Pojęcie „stalking” pochodzi od angielskiego czasownika „to stalk”, który w dosłownym tłumaczeniu oznacza „prześladować”, „tropić”, „podchodzić” lub „śledzić”. Obecnie, w dyskursie społecznym, pojęcie „stalking” wykorzystywane jest do określenia zjawiska, polegającego na, mówiąc najogólniej, podejmowaniu różnych naprzykrzających się działań wobec ofiary.

Zachowania te, w polskim systemie prawnym, w określonych warunkach stanowić mogą również czyn zabroniony, zagrożony karą pozbawienia wolności. Czytając dalej, dowiesz się, na czym polega stalking, kiedy możemy uznać go za przestępstwo, a także jak skutecznie się przed nim bronić.

Czym jest stalking?

Stalking to potoczne określenie zachowań stypizowanych w art. 190a Kodeksu karnego. Stalkingiem określimy zatem „uporczywe nękanie innej osoby lub jej osoby najbliższej, które wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność”.

Definicja stalkingu przyjęta w art. 190a § 1 jest dość „pojemna”, nie określając precyzyjne, jakie zachowania wypełniać będą znamiona przestępstwa stypizowanego w niniejszym przepisie. Przyjmuje się natomiast, że jako nękanie możemy określić różne zachowania mające na celu prześladowanie ofiary, np. dokuczanie innej osobie, obraźliwe telefony, głuche telefony, wysyłanie listów lub e-maili, obserwowanie, nachodzenie (np. w miejscu zamieszkania, w miejscu pracy), śledzenie lub inne zachowania ukierunkowane na niepokojenie pokrzywdzonego.

Przestępstwo stalkingu, zgodnie z art. 190a § 2 Kodeksu karnego, popełni również ten, „kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek, inne jej dane osobowe lub inne dane, za pomocą których jest ona publicznie identyfikowana, w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej”.

Czy każde nękanie jest przestępstwem?

Jak stanowi art. 190a Kodeksu karnego, aby sklasyfikować dane zachowanie jako przestępstwo stalkingu konieczne jest wypełnienie dwóch warunków. Zachowania sprawcy muszą przybrać znamię uporczywości, a także spowodować „uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia” lub istotne naruszenie prywatności u pokrzywdzonego.

Należy zatem podkreślić, iż nie wystarczy jednorazowe podjęcie opisanych wyżej zachowań. O uporczywym nękaniu możemy mówić jedynie wówczas, kiedy zachowania te mają charakter długotrwały i powtarzalny.

Oczywiście, nie jest możliwe precyzyjne ustalenie czasu, którego upływ jest konieczny, by zakwalifikować zachowanie sprawcy jako „uporczywe nękanie”. Ocena, czy w danej sytuacji możemy mówić o uporczywym zachowaniu sprawcy, każdorazowo zależeć będzie od okoliczności faktycznych danej sprawy, jednak przyjmuje się, że co do zasady muszą być to zachowania regularne i powtarzalne, świadczące o swego rodzaju uporze sprawcy.

Jaka kara grozi za stalking?

Stalking stanowi przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności w wymiarze sięgającym w niektórych przypadkach nawet 12 lat. W polskim kodeksie karnym rozróżnia się bowiem dwa typy przestępstwa stalkingu: podstawowy i kwalifikowany, zagrożony surowszą karą. Uporczywe nękanie przyjmuje typ kwalifikowany w sytuacji, gdy pokrzywdzony targnie się na własne życie z powodu zachowań podjętych przez sprawcę.

Sprawca przestępstwa stalkingu popełnionego w typie podstawowym podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. W przypadku typu kwalifikowanego, tj. kiedy zachowania stalkera spowodują targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 2 do 12 lat.

Ściganie przestępstwa stalkingu

Ściganie przestępstwa określonego w art. 190a § 1 Kodeksu karnego następuje na wniosek pokrzywdzonego. Oznacza to, że wszczęcie postępowania przygotowawczego następuje w momencie złożenia wniosku o ściganie, złożonego przez osobę pokrzywdzoną do właściwej miejscowo jednostki Policji lub Prokuratury. Wówczas postępowanie karne dalej toczy się z urzędu.

Powyższy warunek dotyczy jednak tylko przestępstwa w typie podstawowym. W przypadku stalkingu w typie kwalifikowanym, tj. kiedy następstwem czynu określonego w 190a § 1 Kodeksu karnego jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, postępowanie przygotowawcze wszczynane jest z urzędu.

Co zrobić, jeśli jestem ofiarą stalkingu?

Stalking może być przestępstwem, zatem jako osoba pokrzywdzona masz prawo do złożenia wniosku o ściganie, a tym samym – dochodzenia swoich praw na drodze prawnokarnej. Jeśli podejrzewasz, że możesz być ofiarą uporczywego nękania, postaraj się zabezpieczyć dowody, pomocne do zidentyfikowania i pociągnięciu sprawcy do odpowiedzialności. Nie usuwaj otrzymywanych wiadomości, maili, nagrań czy innych dowodów, mogących potwierdzić, że jesteś ofiarą stalkera.

Oprócz drogi oficjalnej, pamiętaj, by zadbać również o swoje bezpieczeństwo. Unikaj kontaktu ze stalkerem, nie wdawaj się w niepotrzebne dyskusje, ogranicz kontakt, a w razie potrzeby – zwróć się o pomoc osób trzecich (np. ochrony, jeśli stalker nachodzi Cię w miejscu pracy).

Dobrym pomysłem będzie też wyrażenie jasnego sprzeciwu względem działań sprawcy, np. poprzez wezwanie stalkera do zaprzestania zachowania – najlepiej wystosowane na piśmie. Zdarza się, że otrzymanie takiego wezwania skutecznie powstrzymuje stalkera przed dalszym prześladowaniem ofiary.

Pamiętaj jednak, że nawet w przypadku, kiedy sprawca zaprzestanie swojego działania, nie zmienia to faktu, że nękanie nastąpiło już wcześniej – a zatem, że w realiach sprawy mogło dojść do przestępstwa. Powyższe nie zamyka zatem drogi do zgłoszenia sprawy odpowiednim organom.