Prawo Cywilne

Zachowek – sprawdź komu przysługuje

Zachowek, czy też dawniej „zachówek”, jest czymś, o czym słyszał chyba każdy. W pewnym uproszczeniu, prawo do zachowku jest to prawo do domagania się części spadku, której osoba dziedzicząca po zmarłym nie otrzymała, a powinna była.  Zamysłem było, aby –niezależnie od decyzji spadkodawcy – zabezpieczyć materialnie osoby mu najbliższe. Czytając dalej, dowiesz się, komu przysługuje zachowek oraz od czego zależy jego wysokość.

Komu przysługuje zachowek?

Jak zaznaczyłem wcześniej, zachowek ma chronić interesy osób najbliższych spadkodawcy, dlatego grono osób uprawnionych do zachowku jest stosunkowo wąskie. Uprawnieni do zachowku są jedynie zstępni (dzieci, wnuki itd.), małżonek, oraz rodzice spadkodawcy, którzy dziedziczyliby „ z ustawy”. Z powyższego wynika, iż nie zawsze rodzice zmarłego będą uprawnieniu do zachowku.

 
Przykład:
 Jan K. zmarł, pozostawiając po sobie żonę oraz dwoje dzieci. W chwili śmierci żyli również rodzice Jana. Ponieważ zgodnie z ustawą spadek dziedziczyłaby żona wraz z dziećmi, rodzicom Jana nie przysługuje roszczenie o zachowek.

Kiedy można domagać się zapłaty zachowku?

Zachowek służy temu, aby osoby uprawnione dostały część tego, co przypadałoby im, gdyby całość majątku zmarłego była rozdzielona zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego. Możliwe są bowiem dwie sytuacje, w których powstanie roszczenie o zachowek: spadkobierca nie zostanie powołany do spadku lub spadek będzie „pusty”.

 Przykład:
 Z pierwszą sytuacją będziemy mieli do czynienia, jeżeli Jan K. sporządzi testament, w którym do całości spadku powoła sąsiadkę. Wówczas jego żona i dzieci nie będą dziedziczyli, chociaż są spadkobiercami ustawowymi. 

 Z drugą sytuacją będziemy mieli do czynienia, jeżeli Jan nie sporządzi co prawda testamentu, ale jeszcze za życia przekaże cały swój majątek sąsiadce*. W takiej sytuacji, bliscy Jana, co prawda, dziedziczą po nim, ale w skład spadku nie wchodzi majątek, który normalnie otrzymaliby spadkobiercy.  

W jakiej wysokości należy się zachowek?

Zasadą jest, że zachowek wynosi ½ tego, co dana osoba dziedziczyłaby z ustawy. Osoby trwale niezdolne do pracy oraz małoletni mogą uzyskać 2/3 tego podstawowego udziału.

 Przykład:
 Żona Jana oraz jego dzieci dziedziczyliby po 1/3, w takiej sytuacji wysokość należnego im zachowku to 1/6 wartości spadku (1/2 z 1/3).
 Jeżeli jednak jedno z dzieci Jana byłoby małoletnie, wówczas jego udział wynosiłby 2/9 wartości spadku (2/3 z 1/3). 

Najwięcej problemów stwarza jednak ustalenia wartości spadku i tzw. „substratu zachowku”. Więcej o tym, jak wyliczyć podstawę do ustalenia zachowku, w kolejnym wpisie.

* Podobnie w sytuacji, gdy spadkodawca przekazuje część swojego majątku